Biologie samenvatting H2 (annelore)

H2§1:	Bijballen	Opslag van zaadcellen
	Eikel	Opvangen van seksuele prikkels
	Prostaat	Vocht met voedingsstoffen toevoegen aan zaadcellen
	Teelballen (testes)	Produceren van zaadcellen
	Urinebuis	Verplaatst sperma naar buiten
	Zaadblaasjes	Voegt vocht toe aan zaadcellen + activeert ze
	Zaadleiders	Verplaatst sperma naar urineleiders (vanuit bijballen langs zaadblaasjes & prostaat)
	Zwellichamen	Na het verwijden van de holtes in de zwellichamen, stromen ze vol bloed en zorgen voor erectie
	Voorhuid	Produceert smeer (smegma)
	Balzak (scrotum)	Hierin liggen de teelballen en bijballen

Volgorde van productie vd. zaadcellen tot buiten: teelbal à bijbal à zaadleider à (langs zaadblaasje) à (langs prostaat) à urinebuis

Spermatogenese: De teelballen bevatten (sterk gekronkelde) zaadkanaaltjes. De wandcellen van die kanaaltjes delen zich steeds, waardoor zaadcelmoedercellen ontstaan. Die zaadcelmoedercellen ontwikkelen zich tot zaadcellen.

Bij geslachtsgemeenschap (coïtus) brengt de man zijn penis in de vagina van de vrouw. Dit kan leiding tot zaadlozing (ejaculatie). Dit kan een lekker gevoel geven: orgasme. Zelfbevrediging: masturbatie.

§2:

Baarmoeder (uterus)	Hierin vindt groei/ontwikkeling plaats vd bevruchte eicel/embryo
Clitoris (kittelaar)	Vangt seksuele prikkels op, veroorzaakt orgasme
Eierstokken (ovaria)	Ontwikkeling vd. eicellen (Oöcyten)
Eileiders	Opvangen van vrijgekomen eicel
Kleine schaamlippen	Produceren slijm (bij geslachtsgemeenschap), liggen om de clitoris en de urinebuis
Vagina (schede)	Bij geslachtsgemeenschap: Ingang voor de penis Bij zwangerschap: Uitgang voor de baby
Grote schaamlippen	Liggen om de kleine schaamlippen
Maagdenvlies	Slijmvliesplooi die de vagina gedeeltelijk afsluit

Vanaf de geboorte ve. meisje zijn er al 10 000’en pre-eicellen aanwezig die omgeven zijn met een laag andere cellen (follikels).

Oögenese: rijping van jonge follikels (kan van overgangsjaren tot menopauze = puberteit tot +/- 50)
Ovulatie (eisprong): In de jonge follikel ontstaat een holte die vocht opneemt. De eicel begint zich te ontwikkelen. Als de follikel rijp is, puilt hij buiten de eierstok uit. De follikel neemt nu zoveel vocht op, dat hij open”springt”. Als 12 uur na de eiersprong nog steeds geen bevruchting heeft plaatsgevonden, sterft de eicel en wordt hij geresorbeerd (opgenomen door de wand)

Gele lichaam (corpus luteum): follikelweefsel dat achterblijft na de ovulatie.

Bevruchting vindt plaats in de eileider. De zaadcellen zwemmen met hun zweepstaart er naartoe. Als een eicel bevrucht is, krijgt hij een ondoordringbaar bevruchtingsmembraan om zich heen. Bevruchte eicel = zygote. Die deelt zich een aantal x. Hij wordt door peristaltische bewegingen en trilhaarcellen naar de baarmoeder getransporteerd (komt daar aan na 5-7 dagen).

Na 3 maanden is de placenta (moederkoek) gevormd. Die zorgt voor uitwisselingen v. stoffen tussen het bloed vd. moeder en die vh. kind

§3:

Hormoon	Hormoonklier dat het produceert	Proces
Testosteron	Teelballen (Cellen van Leydig)	1 Bij een jongen: de 2e geslachtskenmerken ontwikkelen zich 2 Vorming v. zaadcellen wordt voltooid
FSH	Hypofyse	De vorming van zaadcellen komt op gang in de teelballen
LH	Hypofyse	1 In de teelballen wordt het (m) geslachtshormoon geproduceerd 2 In een eierstok treedt ovulatie op 3 In een eierstok wordt een geel lichaam gevormd
Oestrogenen	Rijpende follikel	1 Bij een meisje: de 2e geslachtskenmerken ontwikkelen zich 2 Na menstruatie wordt het baarmoederslijm- vlies dikker
Progesteron	Gele lichaam & Placenta	1 Klieren in het baarmoederslijmvlies scheiden stoffen af voor evt. embryo 2 In de borsten ontwikkelen melkklieren 3 Remt afgifte FSH & LH
LH & FSH	Hypofyse	In de eierstokken rijpen follikels
HCG	Eerst door het “kind”, daarna door Placenta	Zorgt ervoor dat progesteron de 1e 3 maanden vd. zwangerschap nog wordt geproduceerd

Secretie: afgifte van stoffen door cellen

LH en Testosteron stimuleren elkaar: als van Testosteron minder wordt gemaakt, wordt van LH  ook minder gemaakt. Dan wordt van LH te weinig gemaakt en gaat Testosteronproductie omhoog zodat er van LH ook weer meer geproduceerd wordt.

2^e geslachtskenmerken vd. man:

·         Beenderen & spieren worden zwaarder
·         Zwaardere stem
·         Baardgroei
·         Haargroei @geslachtsorgaan, oksels en borst

2^e geslachtskenmerken vd. vrouw:

·         Dikkere onderhuidse vetlaag
·         Borstvorming
·         Bekken wordt wijder
·         Haargroei @geslachtsorgaan en oksels

Menstruatiecyclus: dag 1 tm 12: FSH&LH-productie.dag 1 tm 5: afbreken van baarmoederslijmvlies 14^e dag: ovulatie.

§4: Seksualiteit kan een rol spelen bij:

-   Voortplanting (geslachtsgemeenschap)
-   Lustbeleving
-   Onderhouden van relaties

Heteroseksueel: aangetrokken tot het andere geslacht
Homoseksueel: aangetrokken tot hetzelfde geslacht
Biseksueel: aangetrokken tot beide geslachten

Ongewenste intimiteiten: lichte seksuele handelingen verrichten bij een persoon tegen diens zin
Incest: geslachtsgemeenschap (en evt. nageslacht) met bloedverwanten
Aanranding: onder bedreiging/met geweld worden seksuele handelingen verricht met het slachtoffer

§5: Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA’s):

·         Gonorroe: druiper
o   Veroorzaakt door bacterie.
o   Verschijnselen: weinig duidelijke, grieperig
o   Kenmerken: Afscheiding aan het geslachtsorgaan
o   Remedie: antibiotica

·         Syfilis
o   Veroorzaakt door bacterie
o   Verschillende stadia, grieperig à zweer op gebied v. besmetting (kan uitlopen tot grote wonden) à zweer verdwijnt, zenuwstelsel aangetast à eindigt met dementie (vaak na aantal jaar)
o   Remedie: antibiotica

·         Chlamydia:
o   Veroorzaakt door bacterie
o   Verschijnselen: eerst mild (o.a. ontsteking vd. slijmvliezen), kan leiden tot onvruchtbaarheid bij vrouwen
o   Remedie: antibiotica

·         Aids:
o   Veroorzaakt door HIV-virus, als je besmet bent heet dat seropositief
o   Het kan jarenlang slapend aanwezig zijn
o   Tast afweersysteem aan
o   Remedie: geen, alleen onderdrukken door Aids-remmers
o   Vaak in 3^e wereldlanden
o   Besmetting door bloedcontact & van besmette moeder op kind (bij bevalling)

§6: geboorteregeling

·         Onthouding (zeer betrouwbaar)
·         Periodieke onthouding (onbetrouwbaar; verrekenen, onregelmatige cyclus)
·         Coïtus interruptus (onbetrouwbaar; mannen kunnen zich niet beheersen, sperma in voorvocht)
·         Condoom (bij goed gebruik zeer betrouwbaar) & beschermt tegen SOA’s
·         Pessarium (in combi met zaaddodende pasta; redelijk betrouwbaar) niet tegen SOA’s: kapje over baarmoedermond
·         Femidoom (redelijk betrouwbaar) ook tegen SOA’s
·         Spiraaltje (langdurig, redelijk betrouwbaar): voorkomt dat een bevruchte eicel innestelt
·         Anticonceptiepil (betrouwbaar bij goed gebruik): verschillende sterktes en samenstellingen
o   Geen eisprong
o   Prop in baarmoedermond wordt taaier (minder doorlaatbaar voor sperma)
o   Menstruatie gereguleerd

·         Capsule of prikpil
·         Sterilisatie (zeer betrouwbaar): (m) zaadleiders afgesloten, (v) eileiders afgesloten

Noodmaatregelen tegen ongewenste zwangerschap:

-   Morning afterpil: 24-36 uur na risicovol contact (zeer betrouwbaar)
-   Overtijdbehandeling: 10-16 dagen na uitblijving vd menstruatie. 1. Leegzuigen vd. baarmoeder of 2. medicatie (niet in NL)
-   Abortus provocatus: 3 na uitblijven vd menstruatie (daarna is het embryo compleet) operatief

§7: Bij het delen van zygote groeit hij niet (anders past hij niet door de eileider): dit heet klievingsdeling. Het klompje cellen is dan een blaasje gevuld met vocht, met aan 1 kant een klompje cellen dat later het embryo wordt (embryonaal knop/embryoblast), omringd door een laag cellen (trofoblast). Dit heet de blastula, die innestelt in de baarmoederwand.

De trofoblast vormt het buitenste vruchtvlies: chorion. Die vormt uitstulpingen die tussen het baarmoederslijmvlies lopen (hierdoor worden zuurstof en voedingsstoffen opgenomen uit het baarmoederslijmvlies). Het chorion omsluit de chorionholte.

Intussen heeft de embryoblast zich ontwikkelt: hierin zijn de amnionholte en de dooierzak ontstaan. Tussen die holten zit ontwikkelt het embryo zich. De hechtsteel vormt verbinding tussen de trofoblast en het embryo (à ontwikkeling tot navelstreng). De dooierzak verdwijnt. De amnionholte vult zich met vocht à wordt groter à het amnion (binnenste vruchtvlies) komt tegen het chorion aan te liggen. In het amnion zit vruchtwater.

Dmv. diffusie, actief transport en het tegenstroomprincipe wisselen moeder en kind voedingstoffen + zuurstof uit, zonder dat het bloed met elkaar in contact komt (via placenta).

Embryo = foetus vanaf de 3^e maand. Afwijkingen:

·         Miskraam (abortus): meestal in de 1^e 3 maanden, iets fout in de aanleg, weinig/niets aan te doen
·         Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: innesteling in eileider à eileider barst. Verwijderen vd. eileider
·         DES (hormoonpreparaat): middel tegen miskraam à helpt niet, zorgt wel voor afwijkingen bij kinderen
·         Meerlingen (1/2 eiig)
·         Siamese tweeling: 1 eiig & onvolledig gesplitst
·         NB: Medicijnen die zorgen voor afwijkingen worden getest op blanke volwassen mannen

§8: Ongewenst kinderloos:

-   Hormonen slikken: zorgen voor eisprong
-   Er is iets mis met sperma. Oplossing: 1. donorsperma of 2. eigen opgewekte sperma à kunstmatige inseminatie
-   IVF: door hormonen worden meerdere eicellen tot rijping gebracht, vlak na de ovulatie wordt er een uitgehaald en die wordt samengevoegd met sperma en “gekweekt”
-   Implantatie: het gekweekte klompje cellen wordt in de baarmoeder geplaatst
-   Preïmplantatiediagnostiek: gezondheid vh. klompje cellen wordt getest

§9: Weeën worden veroorzaakt door oxytocine (hypofyse). Indaling: het bovenste deel vd. baarmoeder trekt samen zodat de onderkant +baarmoedermond om het hoofdje vd. foetus komen. Ontsluiting: de slijmprop wordt uitgestoten, de opening wordt groter, de vliezen breken. Persweeën: weeën incl. samentrekken van de buikwand. Uitdrijving: het lichaam draait, hoofdje naar beneden, baby komt eruit.

Stuitligging: ondersteboven, dwarsligging: op z’n zijkant à keizersnede.

De arts verwijdert slijm uit de neus en mond vd. baby (bedekt met huidsmeer), klemt de navelstreng af & knip door. Hierdoor stijgt het CO2-gehalte en gaat de baby ademhalen. Nageboorte: na een kwartier komen de placenta, resten vd. vruchtvliezen en navelstreng naar buiten.

Bij een foetus is er verbinding tussen de longslagader & aorta à ductus (die verschrompelt en verdwijnt). Ook de klep tussen de boezems groeit dicht, want nu heeft de baby wél zuurstofarm en -rijk bloed.

§10: Soort à levenscyclus. Individu à levensloop. Grove motorische ontwikkelingen: leren bewegen met het hele lichaam. Fijne motorische ontwikkelingen: kleine bewegingen leren maken. Sociale ontwikkeling: contact met andere mensen. Veroudering: cellen gaan minder goed functioneren. Passieve euthanasie: iemand niet behandelen zodat diegene overlijdt. Actieve euthanasie: iemand een dodelijk middel toebrengen