Latijn Petroniustekst vertaling + aantekeningen van Naomi en Zita (t/m. regel 30)

Inleiding; Satiricon = 1. van de Satyrs (Bacchus, seks en drank), 2. Satura; mengelmoes (proza & poëzie) en 3. satirisch (parodie (Odysseus en Poseidon), liefdesroman (homo).

Geschreven door Petronius; we weten niet precies wie dit is, maar waarschijnlijk C. Petronius Arbiter, die als arbiter elegantiae voor het vermaak van Nero zorgde, en na zijn dood (gedwongen zelfmoord) zijn bezittingen niet nalaat aan de keizer, maar hem een brief stuurt met alle seksuele uitspattingen + deelnemers en bijzonderheden.

1-11; Encolpius (verteller), Giton en Ascyltos komen in Zuid-Italië, Griekse stad Puteoli. Ze ontmoeten retor Agamemnon, Ascyltos knijpt er tussenuit, en een oud vrouwtje brengt Encolpius naar een vies bordeel waar hij Ascyltos weer vindt.
12-15; Op de markt wil het drietal een gestolen mantel verkopen, maar stuit daarbij op de eigenaar.
16-26; ‘Mangekke’ tovenares Quartilla wil Encolpius inwijden in de rites van Priapus (seksgod)
26-78; Maaltijd van Trimalchio

[XXVI]

1.       Venerat iam terius dies, id est expectatio liberae cenae, sed tot vulneribus confossis fuga magis placebat quam quies.

-          De 3^e dag was al gekomen, dat wil zeggen de verwachting op het gratis diner, maar omdat aan ons vele wonden zijn toegebracht, beviel de vlucht ons meer dan de rust.

Venerat = plusquamperfectum 3^e persoon enkelvoud

Id est = dat wil zeggen
Expectatio = nominativus enkelvoud
Liberae cenae = genitivus enkelvoud
Vulneribus = ablativus meervoud
Confossis = ppp
Fuga + quies = nominativus enkelvoud

2.       Itaque cum maesti deliberaremus quonam genere praesentem evitaremus procellam, unus servus Agamemnonis interpellavit trepidantes et; “Quid? Vos,” inquit, “nescitis hodie apud quem fiat?

-          Dus toen wij bedroefd overlegden op welke manier we de huidige storm konden vermijden, onderbrak 1 slaaf van Agamemnon de trillenden en zei; “Wat? Weten jullie niet bij wie vandaag de maaltijd plaatsvindt?

Maesti = ppp

Deliberaremus = coniunctivus imperfectum 1^e persoon meervoud
Evitaremus = coniunctivus imperfectum 1^e persoon meervoud à indirecte vraag
Apud + acc = apud quem
Trepidantes = ppa (slaat niet op servus) zelfstandig gebruikt

3.       Trimalchio, lautissimus homo.

-   Trimalchio, een zeer sjieke man.

4.       Horologium in triclinio et bucinatorem habet subornatum, ut subinde sciat quantum de vita perdiderit!”

-   Hij heeft een klok in de keuken en een speciaal getrainde hoornblazer opdat hij voortdurend weet hoeveel hij van zijn leven is kwijtgeraakt!”

Bucinctorem suboratum =  acc meervoud
Vita = ablativus
Perdiderit = coniunctivus perfectum

5.       Amicimur ergo diligenter obliti omnium malorum et Gitona libentissime servile officium tuentem iubemus in balneum sequi.

-   Dus wij kleden ons ijverig aan nadat we al het slechte waren vergeten en wij bevolen Giton, die tot nu toe zeer vrijwillig de taak van slaaf vervulde, ons naar het badhuis te volgen.

        [XXVII]

6.       Nos interim vestiti errare coepimus, immo iocari magis et circulis accedere, cum subito videmus senem calvum, tunica vestitum russea, inter pueros capillatos ludentem pila.

-         Intussen, nadat we gekleed waren, begonnen we rond te lopen, sterker nog; grappen te maken en groepen te benaderen, wanneer wij plotseling een kale oude man zien, gekleed in een rode tunica, die temidden van langharige jongetjes speelt met een bal.

Vestiti = ppp

Iocari = infinitivus van passivum
Circulis = dativus enkelvoud
Vestitum = ppp
Inter + accusativus à pueros capillatos
Ludentem = ppa

7.       Nec tam pueri nos, quamquam erat operae pretium, ad spectaculum duxerant, quam ipse pater familiae, qui soleatus pila prasina exercebatur.

-        En niet de jongens trokken zozeer onze aandacht, hoewel dat (de jongens) ook de moeite waard was, maar de vader van de familie zelf, die met sandalen aan zich oefende met een lichtgroene bal.

Pila prasina = ablativus absolutus

8.       Nec amplius eam repetebat quae terram contigerat, sed follem plenum habebat servus sufficiebatque ludentibus.

-         En hij raapte haar (de bal) die de aarde had aangeraakt niet meer op, maar een slaaf had een volle zak en deelde het (nieuwe ballen) aan de spelenden uit.

Quae = betrekkelijk voornaamwoord

Ludentibus = dativus meervoud

9.       Notavimus etiam res novas; nam duo spadones in divers aparte circuli stabant, quorum alter matellam tenebat argenteam, alter numerabat pilas, non quidem eas quae inter manus lusu expellente vibrabant, sed eas quae in terram decidebant.

-   Wij merkten ook de nieuwe zaken op; want 2 castraten stonden in verschillende delen van de groep waarvan 1 een zilveren po vasthield en de ander ballen telde, niet hen (de ballen) die tussen de handen heen en weer gingen omdat het spel dat vereiste, maar hen die op de grond vielen.

        Res novas = accusativus meervoud vrouwelijk

Circuli = genitivus enkelvoud
In diversa parte = ablativus enkelvoud
Lusu expellente = ablativus absolutus
Manus = accusativus meervoud

10.   Cum has ergo miraremur lautitias, accurrit Menelaus; “Hic est,” inquit, “apud quem cubitum ponitis, et quidem iam principium cenae videtis.”

-          Dus toen wij dit vertoon van luxe bewonderend aanschouwden, kwam Menelaus aanrennen; “Dit is,” zei hij, “bij wie jullie aanliggen en in feite zien jullie het begin van de maaltijd al.”

Miraremur = deponens

11.   Et iam non loquebatur Menelaus cum Trimalchio digitos concrepuit, ad quod signum matellam spado ludenti subiecit.

-          En Menelaus sprak al niet meer toen Trimalchio met zijn vingers knipte, en op dat teken hield de castraat de po voor de spelende (Trimalchio) eronder.

Loquebatur = deponens

Ludenti = ppa dativus enkelvoud

12.   Exonerata ille vesica aquam poposcit ad manus, digitosque paululum adspersos in capite pueri tersit.

-          Nadat deze de blaas heeft ontlast, eiste hij water voor de handen en nadat hij zijn vingers een beetje besprenkeld heeft, veegde hij ze aan het hoofd van de jongen af.

Exonerata ille vesica = ablativus absolutus

Capite = ablativus enkelvoud onzijdig
Pueri = genitivus enkelvoud mannelijk

[XXVIII]

13.   Longum erat singula excipere.

-   Het zou lang duren om alle details te bevatten.

14.   Itaque intravimus balneum, et sudore calfacti momento temporis ad frigidam eximus.

-          Dus wij zijn het badhuis binnengegaan en badend in het zweet gaan wij in een mum van tijd weg naar het koude water.

Temporis = genitivus enkelvoud
Ad + accusativus à frigidam

15.   Iam Trimalchio unguento perfusus tergebatur, non linteis, sed palliis ex lana mollissima factis.

-          Nadat Trimalchio ingesmeerd was met massageolie, werd hij afgedroogd, niet met een linnen handdoek, maar met doeken gemaakt uit de zachtste wol.

Linteis = ablativus meervoud

Palliis = ablativus meervoud
Ex + ablativus à lana
Mollissima = superlativus

16.   Tres interim iatraliptae in conspectu eius Falernum potabant, et cum plurimum rixantes effunderent, Trimalchio hoc suum propinasse dicebat.

-          Ondertussen dronken 3 masseurs onder zijn (Trimalchio’s) ogen Falernum en terwijl zij ruzie makend meerdere malen morsten, zei Trimalchio dat deze (de 3 masseurs) een toost uitbrachten op zijn (Trimalchio’s) gezondheid.

In conspectu = ablativus enkelvoud

Hoc suum propinasse = A.c.I

17.   Hinc involutus coccina gausapa lecticae impositus est praecedentibus phaleratis cursoribus quattuor et chiramaxio, in quo deliciae eius vehebantur, puer vetulus, lippus, domino Trimalchione deformior.

-          Vandaar wordt hij, gewikkeld in scharlakenrode ruwe doeken, in de draagstoel geplaatst, die voorafgegaan wordt door 4 renners met borstversiering, en een handkar waarin zijn liefje vervoerd werd, een ouwelijke jongen met ontstoken ogen, misvormder dan de meester Trimalchio.

Involutus = ppp

Impositus = ppp
Praecedentibus = ppp
In quo = waarin
Vehebantur = imperfectum passief 3^e persoon enkelvoud
Domino Trimalchione = ablativus comperationis
Puer..      .. deformior = bijstelling bij deliciae

18.   Cum ergo aufferretur, ad caput eius symphoniacus cum minimis tibiis accessit et tanquam in aurem aliquid secreto diceret, toto itinere cantavit.

-          Toen hij dus weggedragen werd, ging de muzikant naar zijn hoofd met de kleinste fluitjes, en speelde de hele tocht alsof hij een of ander geheim in zijn oor zei.

Ad + accusativus à caput

Toto itinere = ablativus enkelvoud

19.   Sequimur nos admiratione iam saturi et cum Agamemnone ad ianuam pervenimus, in cuius poste libellus erat cum hac inscriptione fixus; “QUISQUIS SERVUS SINE DOMINICO IUSSU FORAS EXIERIT, ACCIPIET PLAGAS CENTUM”

-   Vol bewondering volgden wij reeds verzadigd en bereikten wij met Agamemnon de deur, op de deurpost waarvan een kaartje was vastgemaakt met deze inscriptie; “Welke slaaf naar buiten zou zijn gegaan zonder toestemming van de meester, ontvangt 100 zweepslagen.”

       Admiratione = ablativus enkelvoud

Saturi = ppp
Ad + accusativus à ianuam
Exierit = futurum exactum 3e persoon enkelvoud
Accipiet = futurum 3e persoon enkelvoud

20.   In aditu autem ipso stabat ostiarius prasinatus, cerasino succinctus cingulo, atque in lance argentea pisum purgabat.

-          Bij de toegang zelf stond echter een portier in het lichtgroen, omgord met een kersenrood gordijn en dopte erwtjes in een zilveren schaal.

In aditu = ablativus enkelvoud

Cerasino cingulo = ablativus enkelvoud
In Lance argentea = ablativus enkelvoud

21.   Super limen autem cavea pendebat aurea in qua pica varia intrantes salutabat.

-          Boven de drempel hing echte en gouden kooi waarin een bontgekleurde ekster de binnenkomenden (bezoekers) begroette.

Super + accusativus à limen

Intrantes = accusativus meervoud

[XXIX]

22.   Ceterum ergo dum omnia stupeo, paene resupinatus crura mea fregi.

-          Overigens, terwijl ik me om alles verbaasde, brak ik bijna mijn benen nadat ik achterover gevallen was.

Omnia = accusativus meervoud

Resupinatus = ppp
Mea crura = accusativus meervoud

23.   Ad sinistram enim intrantibus non longe ab ostriarii cella canis ingens, catena vinctus, in pariete erat pictus superque quadrata littera scriptum CAVE CANEM.

-          Want terwijl wij naar binnen gingen stond er immers aan de linkerkant niet al te ver van de portier een grote hond met een keten geboeid op de muur geschilderd en daarboven in hoofdletters geschreven PAS OP VOOR DE HOND.

Ad + accusativus à sinistram (manum aanvullen (aan de linkerkant))

Intrantibus = ppa
Ostriarii = genitivus enkelvoud
Pictus + scriptum = ppp

24.   Et collegae quidem mei riserunt.

-          En mijn collega’s lachten om mij.

Mei = genitivus enkelvoud

25.   Ego autem collecto spiritu non destiti totum parietem persequi.

-          Nadat ik moed verzameld had, hield ik niet op de gehele muur de volgen.

Collecto spiritu = ablativus absolutus

26.   Erat autem venalicium <cum> titulis pictis, et ipse Trimalchio capillatus caduceum tenebat Minervaque ducente Romam intrabat.

-          Er was echter een slavenmarkt met bordjes op de schildering, en de langharige Trimalchio zelf had de staf van Mercurius en kwam Rome binnen terwijl Minerva hem leidde.

Titulis pictis = dativus meervoud

Ducente = ppa

27.   Hinc quemadmodum ratiocinari didicisset, deinque dispensator factus esset, omnia diligenter curiosus pictor cum inscriptione reddiderat.

-          Hoe hij het boekhouden op deze wijze had geleerd, en hij vervolgens tot rentmeester was geworden, de schilder had ijverig alles zorgvuldig op de schildering met inscriptie weergegeven.

Didicisset = coniunctivus plusquamperfectum

Esset = coniunctivus imperfectum
Factus = ppp
Cum + ablativus à inscriptione

28.   In deficiente vero iam porticu levatum mento in tribunal excelsum Mercurius rapiebat.

-          Waar de porticus ophield bracht Mercurius hem snel aan zijn kin opheffend hoog op het platform.

Levatum à vul aan met eum

29.   Praesto erat Fortuna cornu abundanti copiosa et tres Parcae aurea pensa torquentes.

-          Aanwezig was de rijke Fortuna met de Hoorn des Overvloeds en 3 schikgodinnen die gouden wol sponnen.

Torquentes = ppa

30.   Notavi etiam in porticu gregem cursorum cum magistro se exercentem.

-   Ik merkte zelfs op dat op de zuilengalerij een groep hardlopers met hun meester oefenden.

Porticu = ablativus enkelvoud groep 4
Cursorum = genitivus meervoud
Magistro = dativus/ablativus enkelvoud